Kuakuai Anka neta bik suak.(February 2011)

Ka mang sal ttheu…..

           Ka pa in “mi thil san tum tuk lo ding, mah in thei tawk in neih tum ve ding” tiah in rak sim ttheu. Tu ka um dan leh kan miphun um dan ka ruah tik ah kan nih pawl hi mi thilsan leh hman sung lawk mei hi kan harsat in ka harsat lo nasa in ka thei aw. Mi thil, Mi annka, leh mi hla ah kan lung a awi tawk in ka thei sal ttheu. Ziang tin na ruat???
Mi thil kan san tik ah kan mah ih neih ttul nawn lem lo in a um cia mi a si lo le, an neih cia mi thleng in rem tak in kan pawm thei men ttheu. Kan mah in a thar tawl rel ih buai rero tla kan tum nawn lo. Ziang tin na ruat ve ttheu??
A nei tu in in theih sal tik ah kan ti dan bang a si lo le, kan ta an thleng mi ti in kan dung lam in in zawk zet rero tik ah kan thin a na sal nan, Rei tak a hmang zo tu pawl in a thar thawn thleng sal an siang nawn ttheu lo, Mi tuah cia in kan lung in len in mi neih cia in kan lung in kuai sawn riang ri. Hi mi tuah tthat nak ttuan vo ah nang leh kei kan tal in na thei aw ve maw??
Kan thluh hi ra sal ding mi kan thlah pawl in ziang tin in ruat pei. Kan hlan ih mi pawl ruang ah ti in kan mah mawh in phurh pang pei maw?????
tiah ka thin lung thawn kan kawm awk lai can ah ka thinlung ih in suh sal mi a si ih…………………..ka mang sal ttheu…….
Salai Lal Than Zual

LAI RAM NANG LO CU

Zaanmang lang kan nun hlun te
Caam zungzal maw,ka lung thin ah
Leng le val lungduh rual te’n
Na tizu tlan in kan rak leng
Maw…Lai Ram nuam te
Na remank tak tlawngsang horkuam
Romei zam ,zilthli nem thawn
Par tin tial rimhmui in a zel caamcin
Cumrulruk,biakbai,thang kawng awnmawi te
Cirhti thiang ,nun thiang tanin
‘Lai Ram’ nang ka lo liamsan a tul maw…
Kum a liam fanger puai a cu sal theu
Ma suulhnu ka siar cawk nawn si lo
Na zuun thing ngai in ka caan ka hmang
Uai hninghniang thal ni lung hnuai ah
Ni ka liam zaan a rei tuk fawn
Hring dildel kan Lai ram te
Thuanhtu bang cang zo hman la
Nang …ngai in suun zaan ka tap
I hnem thei tu an um cuang lo
Maw…Lai Ram nang lo cu
By,Salai Ha Pi

Ka duh val

Ka duh val
Na hrang uizep nei lo
Ni le thla kan siar kha
Naum ka ti ka thla ngam
Ka duh val
Na zuun tuar nak in
Ka lung i hnawl ter
Kai lairel dan ahcun
Duhthusam kim hlah ing ee
Ka duh val
Ka lungthin sun in
A thing zaan dai ah
Mangtha i ti ta kha
Kai kathaw a sam
Ka duhval
I hnemnak aanka
A kuai mi thinlung in
A hlam a ngai ee
ClengnuKA PA
Tlang bak a fek
Thing bang a sang
Ni bang a hlum
Rihli bang a thuk
Cubangtuk ka pa’h dawtnak
A for thlanhri,mitthli
A hnget kan thlam inn te
Thlasik ziang ni hlum bang
Sungkhar buk hlum seh tiah
Ka pa! na tuah theu
Na thatnak thlazar
Duhdawtnak hauruang
A hngetkhoh zia
Thimrual theih a si lo
I pekmi thazang ring in
Ka cahnak ah hmaison in
Kei,suang aw in
Uang aw ko ning ka pa
Clengnu

“HNIHKHEK”

Na hnihkhek awn mawite cun,
A it that mi ka thinlung a thangter,
Na hnihkhek awn mawi te cun,
Thathar in in khat ter,
Na hnihkhek awn mawite cun,
Sunmang nuam in manter,
Na hnihkhek awn mawite cun,
Ka mang abang ter,
Na hnihkhek awn mawite cun,
Ka riah asia ter,
Na hnihkhek awn mawite cun,
Mualpho anti mi ning zaknak tlangin thlen ter,
Na hnihkhek awn mawite cun,
Bang thiamlo ih ka tahnak hram athawk ter.
By Simthli

Lam zin

Phentu um lo …
Hmuitin nei lo …
Khuhtu um lo …
Humtu nei lo …
Neih lo hmuahhmuah tangah pom in
Nelrawn ramcar ih vakvai tu
Kei…Tuarnak phunkim fahniang
Siatralnak hlir ih khat
Ninghannak lawng ka rualtha
Ai maw…
Ziangkhal aw len
Zangfahnak ni ka thlen hlan tiang
Ni sensa hnuaiah
Kal hrih tento ko ning law…

Duhmi

In taan siang hram hlah
kei cu ka lung a kuai le
Mi vek in Hla phuah in
Hla thawn ka hnem aw thiam lo
Duhmi
Ttang dang ah i zuan san hram hlah
Mi bang in thin na ih Biazai ngan ka thiam lo
Duhmi
Kei cu na kiangah in um ter ring ring aw
Mi vek in lungleng in ttang dang ah ka lo zuan san siang lo
Nangmah thawn maw
kan pahnih lawng maw
Mi dang sawm hlah
kan tawng aw ding maw
Biazai thiam ve lo
Salai Lal Than Zual

AHAR ZALAM TLUAN

Ka fehnak Zalam tluan,
Akhing theh zo mi Zinah,
Hling in akhat ka palnak zawn,
Insun kap leh kawm tinin….!
Ahar tiin dungsip ding zawnah,
Hlapi ka thleng zo ahrek ka lanzo,
Hmanseh thi leh hnai in akhat mi ka keneh,
Tumtah mi kanei Akim hrihlo…..!
Feh hrih koning hmailam panin,
Kanuam leh ding nikhat ni ah,
Zalam tluan har hmanseh,
Neh nak cu ka ta asi
Ka feh sin ding khuavang hlan tiang….!
Salai Zilthli

A REM THIAM SI LO

‘Duat’, na tang hlum ah cawlh ham dam duh hman seh
A rem thiam si lo, kei na taa feh rih ko ning
Nang  ngai ah zingdai zantim tuar men hrih ko ning
‘Duat’, duhnak thu sim khawp ti um lo hman seh
A rem thiam si lo, kei na taa tuan hrih ko ning
Na zun ngai ah zan thlapa khi awi hrih ko ning
‘Duat’, na aw thlumte khawh ti um lo hman seh
A rem thaim si lo, kei na taa zuang hrih ko ning
Na ankaa ngai ah tlunzuang va bang tap hrih ko ning
‘Duat’, na hmel mawite zoh khawhti um lo hman seh
A rem thiam si lo, kei na taa  tuar hrih ko ning
Na iang zun ah van arsi thawn uai hrih ko ning
‘Duat’, na hmur thlum te thawk ti um lo hman seh
A rem thiam si lo, kei na taa sup hrih ko ning law
‘Duat’ na hrang ah nangmah ngai in um hrih ko ning
TT

NA UM LO CUN

Aw… Van ih Mero khi ziang a cang
Na um lo cun an zam deidi nawn lo e
Thim in a khuh theih an mawi nawn lo e
Aw … Van ih Arsi khi ziang a cang
Na um lo cun zoh an mawi nawn lo e
A hlan vek in an thep thei  nawn lo e
Aw … Van ih Thlapi khi ziang a cang
Na um lo cun rualpi a nei nawn lo e
Hnem tu hawl in Khuaza a tawi e
Aw … Ka rual, Mero, Arsi leh Thlapi
A so lung mi ka mitthli nan zoh ngam maw
“………” a um lo cun kan bang aw a siTT

Nun kalbak -2

Siarnak caan a um lo bang
Hlonnak hmun um lo mi
Ka kut thlen cazual
Nun thuleng
Lam kap bazar thlir hnakin
Lam kap bazar thlen hrial in
Hmaiah
Ruah lo kar khat
Khuiah tawp nei lo
Hmaiah
Thansonak kalbak maw?
Tumsuknak kalbak sawn?
Ziang thil khalah
Fiang rialri ten
Ruahhmai lakah
Man lo thil ziang um?
Nun thla hi
Sui rong phulh mi bang
Remcang thiam maw?
Lamdang cuang maw?
Tawp neilo lamzin
Ka sial zalam….
By,Van Tual Rawn


Khua a dur nan ruah khua a ri loRuah hmai a tla nan ruah a sur lo
Hnahthing a ro nan hnah thing a ttil lo
Awm mawi an tum nan hla an sak lo
Ka lo hawl nan ka lo tawng lo
Ka lo ko nan na thei lo
Ka lo zoh nan in hmu lo
Kan nai aw nan ziangah ziangah ?

Lal Than Zual

KUMTHAR CIBAI

     Ahmaisa bikah Jesuh hmin in Kumthar cibai kan lo buk siartu zaten,
Tukum 2011 hi nan hrangah hlawhtlin  nak kum,lungawinak kum,thanso nak kum si hramseh tiah duhsaknak sangbik kan lo hlan...

           Chin Nonawn Calai Pawlkawm New Delhi in thlahnih ah voi khat cabute kan suah theu ih,, atlang pi thu in,, thuthang pawimawh deuh leh,kan thiam tawk te ih kan run ngan mi Biazai pawl ansi..in rak leisak tu leh tongkam in maw mithmai in maw ,nan ti thei daan tawk ciau ih thazang in rak pe theu tu nan zaten parah lungawi nak tampi kan nei..Tukum December 2010 thla sungih suak kan cabu te ih kan ngan mi hmuah hmuah hi kan blog ah hin run tar lan asi,na siar tikah na hrangah ah thathnem nak leh thansonak um thei ding hi ka lungthli tum asi.. Laimi kan tawng le calai ih kan thanso thei nak dingah kan zuam sin pei..

Lungawi nak tam pi thawn

CA NGAN TUI CAFUNG

Kuakuai Aankaa in rak  leisaktu,
asiartu le thazang in rak pe theutu
nan zaten parah lungawinak tampi kan nei

Kan miphun, kan calai a thansonak
dingah hmailam khalah
in rak leisak ring ring dingin zangfah kan lo dil.

 Kimcang ten zoh a duhtu, siar duhtu
le thuhla theih a duhtu hrangah ;
www.kuakuaiaankaa.blogspot.com
ah in rak leng thei asi..

KUAKUAI AWIHNAK HLA

Maw... Kuakuai nimciaici ee....
Na thlazar hnuaiah miphun zarawi,
Pitar putar, nauhakpawl nuam in
tual an leng dialdi.
Thabangmipawl in beunak ah hmangin
thathar hawl in zilthli thiang an hawp..
Mawi... Kuakuai CNCP...
Kan Chin miphun hrangah
Na ankanem, na thlazar,kan beunak le
tha thar kan hawlnak si hram aw...
Kan Chin miphun hrangah nunnak thaw
damnak zilthli thiang hrannak si hram aw

Salai Mazawn

THINLUNG MITTHLI HAAL

Duhdawt nak leh rinum nak,
Rinsan nak leh ngai nak thawn,
Hi ka thinlung zatial hi lo kuat 'ing,
Mitthli suupin,na lungkuai ter lo ten maw...

Aan kanhai,lung kanvai,
Arem thiamlo,kanlo sianglo,
Thending caan akim hrihlo,
Liam hrih hlah law tlanghra dangah...

Ziang ruangah maw cung zingnu,
Kantha zang fimthiam nak hlawm aw in,
Kan tuan ding Lairam hrang kanti lai ah,
Hibang lairel nak kan parah athlen ?

Na duhdawt mi rualtha,alongaitu,
Ziangtin kimah nang umla ci maw tiin,
Lung ka vai e, hi catial talhin maw,
Lo thlahliam 'ing,sianglo cingten...

Mitthlihaal  Na Rualtha...

Salai Zilthli

DUHTHU KA SAM

Mi rilrawng puar thlang sehla

Mi thinhar hnangam nak ngah thlang sehla

Mi ttawnttai dam cak thlang sehla

Mi ning hang hni thlang sehla

Mi lungsia aipuang thlang sehla

Khaw dai mi hlum ten um thlang sehla

Nang leh kei tla tawng aw in nuam ten

Lungthli tum kim te'n

Thu nuam ruah aw in

Lengtlang thlang sehla

Ka duh thu sam X'mas a tling ding nan

tiah ...

  Salai Lal Than Zual

A HLOMI KA BEZAI

Ka lungthin sungih a khatmi;
Ka bezai…

Ka ruahnak hmuahah a cammi;
Ka bezai…

Ka nunnak hmuahih ka duhmi;
Ka bezai…

Atu khuiah a thleng?

Ka tawngphu sungah a um nawn lo,

Aw… khui lam ram ah si a um?

Ka hawl ka hmu nawn lo;
Zalam tluan ah

Ka duhmi ka bezai te aw….

By : C. Deirel

IN DUH DING NAN

Nang vangih ka lungawinak, rak thei aw la cun
In duh ding nan ...

Nang vangih ka hnangamnak, rak thei aw la cun
In duh ding nan ...

Nang vangih ka tahnak, rak thei aw la cun
In duh ding nan ...

Nang vangih ka tuarnak, rak thei aw la cun
In duh ding nan ...
         

By C. Deirel

LUNG ZUUN

A rawp theh zomi zanmang tla khawm phah in
A luang lan mi duhnak kaih ding ka dawi
Ka tui sun catluan pawl’h tuarnak ka rin
No khat sungah tuarnak duhnak ka rawi

Tawnnak zilthli thlir in ruahsan hrih lang
Hlanih bung zo duhnak ka ruat ka ruat sal ih
Valdawh maw kei sawn so duhthu lung dang
Duhmi tawnnak can hrang thlam di ka cih

Duhnak can pawl na khiah theh hnu cun e
Thal tidai khu bang cung vanlai’h na zam
Ka riah asia,hngilh thei ding ka zuam boihte
Ka aw kam ih suan mi rawlthar ahlam

Na thu ka ruah can’h khin ka lung asia
Ka hngak ko ding damsung valdawh na bia
Biahthu i sim can hngak in ka thin thia ....

 

By Zing Bawih

KA THU SUAK

 

A mormi zaanmang sungah
A thingmi thukam mang in,
leibek zin le hling lakah
Nang, feh na zuam maw?

 

Sanmanlo Biazai siar in
Rolungdawl thuanthu ngan in
Kan sial zalam zin ah
Nang, rel na ngam maw?

Liamcia tuhlan, tutiang khalah
Ka lungthin di a riam ko...

Salai Van Tual Rawn

KA DUH VAL

Ka duh val
Na hrang uizep nei lo
Ni le thla kan siar kha
Nuam ka ti ka thla ngam

Ka duh val
Na zuun tuarnak in
Ka lung i hnawlter
Kei lairel dan ah cun
Duhthusam kim hlah ing ee

Ka duh val
Ka lungthin sun in
A thhing zaan dai ah
Mangtha i ti ta kha
Kei ka thaw a sam

Ka duhval
I hnemnak aanka
A kuaimi thinlung in
A hlam a ngai ee

By Clengnu

ZAAN

World trade centre cimral zaan
Binladen hloral zaan
Irak rampi tah zaan
Thuzingzoi tu Kelly liam zaan
Titanic lawng pil zaan
David Backham a goal zaan
Bush le John Kerry thong an dokalh aw zaan
Laimcia zaan pawl sungin
BC le AD then

Daiziarzaan Bethlehem ah
Ka airol tu ding
Ka hrang ruuntu a suak zo….

By H.ms

KA PA KA HRANG

Ka hna sung leng ka pai anka nem
Zinthha zawh thei nak dingah nun in zirh
Hngilh thei lo mi ka pai anka nem
Falepawl hrang thlanhri le bang zet mithmai thawn
Ka nun sung ah hngilh ni um lo ding.

A sur, a sa, a thim, a vang tlu loin in cawmtu ka pa
Falepawl hrang hmailam thhansonak ruat in
Taimaknak le zuamnak thawn
Ziang tinkim thuan thei ding ah lamzin in khih hmuh
Ka thlun ding na anka maw i duhdawhtu ka Pa.  
 

By Menrihei

"HNIHKHEK"

 

Na hnihkhek awn mawite cun,

A it that mi ka thinlung a thangter,

Na hnihkhek awn mawi te cun,

Thathar in in khat ter,

Na hnihkhek awn mawite cun,

Sunmang nuam in manter,

Na hnihkhek awn mawite cun,

Ka mang abang ter,

Na hnihkhek awn mawite cun,

Ka riah asia ter,

Na hnihkhek awn mawite cun,

Mualpho anti mi ning zaknak tlangin thlen ter,

Na hnihkhek awn mawite cun,

Bang thiamlo ih ka tahnak hram athawk ter...

By Simthli

KA PA

Tlang bak a fek
Thing bang a sang
Ni bang a hlum
Rihli bang a thuk
Cubangtuk ka pa’h dawtnak

A for thlanhri,mitthli
A hnget kan thlam inn te
Thlasik ziang ni hlum bang
Sungkhar buk hlum seh tiah
Ka pa! na tuah thheu

Na thatnak thlazar
Duhdawtnak hauruang
A hngetkhoh zia
Thhimrual theih a si lo

I pekmi thazang ring in
Ka cahnak ah hmaison in
Kei,suang aw in
Uang aw ko ning ka pa

By C. lengnu

CIBAI !

Puantial ong zuam lo leen
Ziangthawh lai ka nuar bang
Khua a dei cun ee maw...

Thhal ah ni
Fur ah ruah
Thlatang dai lakah
Nikhat ,thla hleihhnih
Kum pi ka rel liam

Na kut hlum lai ah cibai na ti
Na aan thlum lai ah damten na ti
Siang lo cing in kei ...,
Tu’h zaan hrang mang tha
Ni thar hrang hngak in  
Kumkhua hrang ka lo duh
Cibai ! 
           

Salai Van Tual Rawn

A PAWI KO EE !

Tlun zuang lengva rual cu  an riahnak ruun thhing zar lam pan in
An leenrualte thawn riah zai an rem tlang ta maw...

Hnuailam lengva khal in an lengduh thawn riahruun laikhum   zal ding in
An mah le kua ciar ah maw ...

Zodang ngai lo in nuam zai rel tlang in, sikhalsehla lengduh kei na zuun zam ah
Riahruun laikhum zal a rem si lo maw...

Theihsehla Van laifang ah zohmanih tham theihloin
Cung van sang ah leng tlang ka nuam...

Khukhri leenrualpawl cu an lungduh thawn kut zakai in
Tlanghra in liamsan ta maw...

Kei ruun niam fa si ruangah nang ka lo duhnak thu sim ngam loin
Caan in in liamsan ta maw,  a pawi ko ee !

               By Salai L M

ROSE

Zin sirih Rose par cu kasi.
Kapa in hruang in kulhlo ruangah in nautat hlah uh,
Kapa ih hruang cu kasi,
Ka ttaa le in tikhur an neilo ruangah,
Athianglo mi ti inpe hlah uh,
Athiang bikmi ti hna ih rual kasi.
Huatsuak ruangah khiak itum hlah uh.
Ka ttaa le pawlih fei leh naam a sen pang ding,
Thlisia hrang ka tuar caanah in hnihsan hlah uh,
Ka ttaa le pawl cu ka thazang ansi,
Ka ttaa le in leivut ka kai phangah duhdim ten
Sang ah in cawi ringring,
Solomon ih suihai ka thlen hlan sung....

By Simthli

NEWS IH SULLAM

   N = North
E = East
  W = West
 S = South
 

          Nang le kei tla kan tapsak thu lawng in lai a rel thei nawn lo.
Lei killi huap ih a cangmi thutharpawl kan thei, kan sim leh
kan ruah aw tlang pei aw.

Salai Van Tual Rawn.

THUFIMPAWL

*Albert Einstein; “Thinhengnak cu miaapawl ih thinlung sungah a tangta theu.”                  

*Chinese thufim; “Na thinheng tuk laifang te ih na supawk thei asile, Ni za lenglo thinhar riahsiatnak in na luat ding.”                               

*Korean thufim; “Na thinheng ruangih lungto na sit asi ahcun nangma’h ke a na ding.”

                                       

*By Confucius; “Na thinheng tikah, arah suah dingmi thil thleng ding ruat hmaisa ta aw.”

                                        

*By Catherine Pulsifer; “Thinhengnak in ziang thubuai hman a tifel dahlo.”                

Lakhawmtu Salai Zilthli

LAIMI LE LAI TONG

       
    Laimi pawl ih thuhla hi zingzoi tu mithiam pawl ih ngan mi hmuh ding tam nawn a um.Cu pawl ihsin a lang danah laimi hi miphun ropi zetmi,nuam tete ih a tek darh aw vivo mi kan si. Cu vek in a tekderh aw vivo nak ihsin kan neihmi hmin pakhat a si.Kan ci thlah tu kan theih hla zet.Hi hnak ih hla zet ih ngan mi khal aum thei men) mi cu BC kum 246-202 tiang pyne 36 rak uktu Siangpahrang Shihuangti timi ih ci thlah kan si.Siangpahrang Shihuangti ti mi hi China ( Taluk ) pawlin ‘Cin’an rak ti.Cu cu mirang pawl in ‘Chin’ tiah an rak ti.( Unau hmelpalh Pu Tuan Kip Sawn pg. 16 ) Cui Chin miphun pawl cu BC kum 150 in AD kum 1100 tiang hrawng hi Irrawady tipi kap le Chindawin tipi kap hrawngah an rak um( Unau hmel palh Pu Tuan Kip Sawn Pg.20 )
    Cui sin AD 1100 hnulam in an rak dawi aw vivo ih a hrek khatpawl cu Irrawady taw lam ah an rak feh ih hi pawl hin ‘Asho Chin’tiah hmin an va nei.Ziang ruang ah hi hmin an keng ti cu theih fiang nak aum lo.Cun a hrek khat pawl cun Chindawin tihna lam ah an rak thleng ih cu pawl cun Kachin ti hmin an rak nei ve.Hi khal hi ziang ruang ah hitin hmin an sak aw ti theih fiang nak a um lo.Cun ahrek khat pawl leh cu Kalaymyo lam ah an rak feh ih hi pawl hin cun hmin bet mi dang um lo ruang ah Chin ti vial in hmin an nei.Tu ni tiang in Kalaymyo Sehvel ah an thu hla rel mi theih le hmuh ding a um a si.
     Hi hmun ah rei nawn zet an um hnu ah kumza bi 15 nak hrawng ah a tu ih lai tlang kan ti mi lam ah an rak kai ih a hmai sa bik ah Thang tlang hrawng ah kum ziang maw zat sung an um ( Chin miphun thuanthu pg.14) Hi hmun an um hnu ah ziang tik ciah ti theih lo ah ‘ZO’ timi hmin an  rak nei.Hi hmin hi phun le hnam hmin hnget zet in 1760 kum hrawng ah cun an hmang zo asi.Cu pawl cu AC Banerjee ih ngan mi‘The Eastern Frontier  of Britist India’W Hunterih ngan mi ‘Statistical A.C Count of Bengal S .Barkataki’ ih ngan mi ‘The East Capotes of Magistrate’, T.H Lewis ih ngan mi ‘Afly on the Wheel’ Alexander Mackenzie ih ngan mi  ‘ History of  the Relation of the Government with the Hill tribes of North East Frontier of Bengal ’A.G.M.C ih ngan mi ‘Lushai Chary Salis ’L.W Shakespeare ih ngan ‘History of Assam Rifles’ Welsh Mission ih ngan mi ‘Mizo thuanthu’ ti pawl ah fiang zat in hmuh theih asi.A mah lawng te Sing khaw khai in A Thesis ngan mi Theological Concept of Zo in the Chin Traditional and Culture’ ti mi ca hmai 55-85 ah cun Yo and Zo ti hi Isreal le Taluk pawl hnen ihsin kan ken vivo mi asi tin a ngan.

     Kalaymyo ih sin Thang tlang ih arak kai mi pawl in ‘Zo’ timi hming an nei asi tiah ruah nak an nei mi hi a sual lem lo ding.Hi hmin neih hnuah an darh aw vivo sal ih, a si nan hi hmin cu an hmin ah an rak hming vi vo asi. 1899 kum ah Missionary Carson te nupa cu Lairam ah ra in Pathian thuthang tha an sim nak in Lairam cu Christian an karh vi vo hnu ah Christian pawl Baptist hminin peh aw zom nak an nei ih an peh aw zom awk nak hmin khal ah ‘Zomi Baptist Convention Z.B.C ) tiin Zomi tiah an rak lungkim thlang theih thluh ih tuini tiang khal ah lungrual zetin  an feh vivo lai mi asi.
    Cuti vek ih an feh darh hnu khal ih hi Thang tlang hmun feh san loin atang ta mi ( Tui Tidim Myone kan ti mi ) pawl cun tuisun ni tiang in ZOMI an ti aw lan ta asi.Cun India ram ih a cang mi MIZO ram ih athleng mi pawl in nehhnu deuh ah ZOMI ti cu um nak hmun ih hmin men vek asi ruang ah miphun le hnam hmin abang lo asi an tiih MIZO tiin an ti aw.
    Cu vek in Zo timi khal hi mi phun hmin asuah deuh asi an ti ih tuini tiang in MIZO an ti aw dah ta.Cun ahrek khat pawl cun an rak feh vivo ih tui Bangladesh ram lam an thleng ih Bawm an va ti aw.Hi hin ziangruang ah Bawm an ti aw ti cu theih fiang a si lo.Cun ahrek khat leh cun an feh ih kawl rawn lam ah an thleng sal.Hi pawl in bet dang khal um lo in ZO ti hmin an keng ko nan an va thlen nak ih kawl pawl cun ZO ti cu sal fiang thiam lo in ZAW tin an ko tik ah tui ni tiang in ZAW tiah an cang ta.Zaw pawl hi kawl rawn an rak thlen pekah kawl pawl cun an hmel atha thei tuk ruang ah an rak duh zet ih nupi ah an rak nei theu.Cumi duh lo in ZAW pawl cun an nunau pawl hi an hmai an rak dum ter an ti.Hi ca ngan tuin ZAW nunau hmai dum ter mi hi tam nawn ahmu ve ban asi.A si nan tun lai ah cun cuvek ih hmai dum ter aw an um nawn lo ih hmuh ding khal an um nawn lo.
         Cun ahrek khat pawl cu Falam peng,Hakha peng hrawng ah an rak um ih hi pawl cun kan phun hnam tek derh thluh mi pawl lak ah kan mi pawl cu alai fang bik hmunih um kan si tiin Laizo kan si an rak ti aw ve.Hi laizo timi ihsin ahnu arei deuh tikah Zo tisal tel nawn lo in Laimi tiah an ra cang dah mi an si.Lai ti hi kan mifim pawl in an sim dan ah tui Ca kan ti mi hi LAI kan rak ti an ti.Tui ni tiang Tidim pawl kan timi ZOMI an ti aw pawl cun Lai ti an hmang asi.Ca ti cu kawlpawl tong kan lak mi asi tu ah cun laimi khal in kan hlon ngai ngai cuang lo. Calai tiin kan hmang kop thotho mi asi.Laimi kan ti mi cu a lai fang ih um mi Laizo ti awk nak ih sin kan neih put hmin asi.
    Kan Lai ( Chin ) thuhla nasa zet ih rak zingzoi ih rak khawlkhawm ciamco tu G.A Grier son in a khawlkhawm mi pawl kha 1904 kum ah hnah 403 ih sah in a bu in  a rak suah.A ca bu hmin ah cun Linguistic Survey of India Volume III,Tibeto Burman Family Part III ,Specimens of  The Kuki Chin and Burma Groups tiah ati.


      Hi ca sung ah hin ZO ti cu a hmang lo ih Chin tiin a hmang ih Chin cu hmunli in a then.Cu pawl cu a) Northern Chin, b) Southern Chin, c) Central Chin, d) Old Kuki Chin tin a then.
    Northern Chin  a ti mi pawl hi tui ZOMI a ti aw mi Tidim Myone um pawl an si. Southern Chin a ti mi pawl hi BAWM a ti aw mipawl hi tui Bangladesh ih um mi pawl an si.Cun Central Chin a ti mi pawl hi Hakha,Falam peng ih a um mi  LAIMI a ti aw mi pawl hi an si.Grier Son ih ngan mi khal ah mirang  ca in Central a ti mi cu  ‘A hmunpi bik  si maw,A lai fang bik ti nak si maw tin a suah ve hrim hrim a si.Curuang ah Laimi kan ti mi cu A laifang bik ih um tiin LAIZO ti awk nak ih sin ra mi LAIMI ti nak asi.
    LAI TONG : A tlun ih kan sim mi pawl in Lai tong thu khal cu thinlung ah ziang maw zat cu a lang .Laimi pawl hi ca nei lo in kum reipi ca thiam um lo in kan rak feh vivo cu a si hmang.Ca kan neih hmai sa bik ih a lang daan ah cun 1896 kum ah Sgt Moj A.G.E Newland in Hakha ca arak tuah.Hi ca hmang in kan ram ih missionary hmaisa bik Carson tei nupa in1900 kum ah Lairam hrang ah Missionary ca zir nak tin Thlawng cu a hmai sabik Hakha khua ah an rak ong.Hi hin kan Lairam cu kum ziang maw zat sung a rak khuh a si. Kan Lairam ih Christian hmai sa pawl hmuah hmuah cun Pathian hla hi Hakha hla hlir in an rak sak .Kan ca neih hmai sabik a si vekin kan ram cu a rak khuh zet a si.
    1908 kum ah J.H Cope in Laizo ca leh Tidim ca a rak tuah.A si nan hi pawl in kum rei nawn cu um zia a nei lem lo a si thei men,An rak lang lem lo.Cui sin kawlram pi in 1948 kum ah British kut sung in Independent a ngah ih cu nah cun Lairam ai awh tu  MP ah Pu Za Hre Lian cu hril  a si.Pu Za Hre Lian in kawlram pi Constitution ah Chin tong cu ‘Laizo’ tong a si tiah Lairam tlang tong ding ah a rak thun.Cu mi ihsin thok in Laizo tong a tuih lai tong kan ti mi in Hakha ca pawl khal cu a khuh deuh vi vo ih thang so vivo in Lairam pumpi tlawng tiangin an rak zir asi.
    Cu tin kan ram pumpi kan hmang tlangthluh ding ah Pathianin in thlasuah ih  kan cozah pi khalin tui ni tiang in Chin tong tin in ti sak.Cun kan ram khal Laitlang,Lairam,Lairawn,Laidaan,Laimi,Laikhua,Laiphun,Lai thuam,Laithil tivek in a ram nei tu bik tong le hmin hnget ah a cang ta a si.Pathian ih thlasuah sak mi hi Laimi pawl in a hman dan le a pom dan kan thiam lo ruang ah lungrual har zet din hmun ah kan thleng a si.
         Mi hrekkhat in Laizo tong hi Laizo timi khua a um ruang ah hi khua pawl ih tong si hmang tin an ruat.Hi Laizo khua pawl tong vial a si lo zia cu  Constitution ih rak ngan tertu Pu Za Hre Lian in a suah keh tong ( or ) a tap pi tong rori  a si ih cuvek khua khat tong vek ih hman theih ding si seh la cu a mai khua hming keng in Tlau Hmun tong a rak ti ding hi a zum um zet asi.


     A si nan a ti lo  mi hrek khat in Falam tong tla kan ti theu mi khal hi a dik lo.Hi tong a hmang tu pawl mi tampi hi Falam um cu simhlah a hmu hman hmu dah lo mi an tam tuk a si.Curuang ah hi tong cu kan phun kan hnam le kan ram tlang tong ding ih Pathian thlasuah mi a si.
     Tong in hnam le mi phun lungrual zet ih hmun khat teih a can ter thei zia cu France ram kan zoh a si len an rampi hi a tuih an hman mi tong hi an ram pum in hman ding tong an rak lung kim pek ( rel cat ) lai ah cun an ram ah a hmang tu le a thiam tu tak tak hi an ram minung 12% vial lawng an si ti a si.( Zoram khawvel Part IV L.Kei Vom ) Asi nan lungrual  zetih an hman cun rampi pa khat cu hnam khatih khaikawm aw thluh ter tu ah a cang a si.Cu vek in kan unau Lushai ( Duhlian) tong hmang tu pawl tui Mizo ram khal hi tong khat te ih hmang an si nak in hnam lungrual zet an si.Then tek theih ci an si nawn lo.Cu vek in kan nih kawlram ih a um mi Chin     (Laimi) pawl hi tui Lai tong kan ti mi hi kan lai mi phun Lairam ( Chin Pyne ) um mi pawl hrang ih Pathian thlasuah pek mi a si ih phun hnam khat ih in khaikhawm tu dingih kan hman ding tong  a si.
   
        Kan tong hi kan sun loih lo ih,kan cawisan thiam lo ih,kan hlir vivo thiam lo a si ah cun kan Chin  ( Laimi) phun cu nuam te te ih tek darh vivo mi kan si nak kan feh pi vivo a si len a net nak ah cun kan miphun kan hnam pum pi in kan hlo ral thei ding a si.Kan Lai tong hi kan phun le kan hnam cawisan nak le hnam khatih in khaikhawm tu ding ih Pathian thla suah mi Lai tong a si.

Mai Menrihai

 

CHIN RAM THANSONAK AH LAMZIN A PAWIMAWH

Lamzin tha lo nak ruang ih Chin ram thhansonak a tlai tiin 2010 kum ih Election nehnak cotu Chin Party pawl in an ti. Cu ruangah kan Chin ram ah lamzin tuahthhat hmaisabik a tul tiin Chin National Pary (CNP) le Chin Progressive Party (CPP) hotupawl in an ti.

“Chin ram ah Tlangleng zin a um lo, Motor zin thaten hman a um lo. Khuapi pakhat le pakhat hman zin a thlenglomi tampi aum. Chin ram Sak le Thlang Khuapi 9 in zin thleng thheh a tul. Ram sung le ramleng sumdawnnak zin pi pa 2 tal tuah a tul. Furthhal tiloin Thla 12 sung hmantheih dingin tuah a tul” tiin CPP Chairman Pu No Than Kap in a ti.

CNP Chairman Pu Zo Zam khal cun “Chin ram ah Cozah ih a tuahmi Lilawn pa 4 lawng a um. Pa 2 hrawng lawng hmantlakmi a um. A dang cu Hridai len tlai hniang hniang, thing pawl len an bingpilailet thheh in Cozah cun Ektan in in tan. Cozah tuah dah lo mi kan pu pa pawl ih zin thheh suak lo mi pawl cu kan tuah thhat sal a tul” a ti.

Chin ram ah zin thhat nak ding, NGO pawl in zalen tak ih an um thei nak ding le Ramdang mi Khualtlawng, sumdawng pawl zalen tak ih a ratthei nak ding ah Chin Party pawl in Hluattaw (Parliament) ah thu an suahpi tum a si.

Rampi sung ah Sumdawnnak a thhat lo ruangah Chin ram khal in a tuar. Chin ram ih a mawi nak le thuanthu nei hmun ram, thilri pawl tam pi a um. Hi pawl hi tuah thha dingih man an nei ding. Ramdang mi Khualtlawng, sumdawng pawl zalen tak ih Chin ram ah an ra thei lawng ah Ramdang ih Pursum leilawnnak a thleng ding. Ramdang mi Khualtlawng, sumdawng pawl an lut thei nak ding ah Bangla (Cawlhhmun nuam) kan tuah ding. Cun Chin ram suak thilri pawl man an nei ding. Tulai fangah ralvengank (Security) mawhphurh nak ruangah Ramdang mi Khualtlawng, sumdawng pawl an lut thei lo” tiin Chin Party hotupawl in an ti.

November ni 7, 2010 kum ih Hrilawknak (Election) ah CPP in MP 38 an zuam ih 12 in nehnak an co ih cun CNP in MP 22 an zuam ih 9 in nehnak an co a si.

Source: Salai Tun,  Mizzima

MINO & ROCK

    Minung kan si hnuhnu cun duhzawng kan nei cio. Mi tampiin a thlum le a al kan duh laiah hrekkhat cu a pak, a kha rak duh kan um, a thak zetzet tla thaw rak ti zet khal kan um lala. Cuvekin awnmawi khalah mi tam sawnin a dai, a nem le tingiahngotepawl ngai nuam an ti laiah a sa deuh, a khoh deuh le ti rupro deuh pawl ngai nuam rak ti zet khal an um lala. Hrekkhat cuhnakih rura sawn hman thaw rak ti zet tla an um lailai.
    Rock awnmawi hi a tlangpithuin Light Rock, Hard Rock, Heavy Rock tin kan then thei ding. Cui tlunah awnmawi phun dangdang thawn an kawmawk tikah Rock awnmawi phun dangdang an suak ve vivo. Country cu Rock thawn an kawmawk tikah Country Rock ah a cang. Blues cu Rock thawn an rawiawk tikah Blues Rock a si lala. Cun Hip Hop cu Rock thawn an hun cawkrawiih Rap Metal an ti mi ah a suak. Cuvekin Pop Rock, Punk Rock, Alternative Rock, Modern Rock, tvk. in a phunphun an um vivo. Rock tlunlamah cun Metal, Heavy Metal, Death Metal, Thrash Metal, Hard Core, tvk. in rura rapthlak taktakin an um lai nan tui tumih kan rel tum mi cu Rock dinhmun tiang lawng hi a si.
    Rock tiih kan sal veten mi tam tak cun tihnung rapthlak, thil tha lo le Pathian duh lo zawngah maw kan ruat deuh theu. Thil ziangkimah hin a sia le a tha hi an rak um ringring ih, thil tha zet kan ti mipawl lakah a siatnak tete an rak um ve theu vekin thil sia kan ti mipawl lak khalah a thatnak tete hi an rak um ve theu. A thupibik cu a sia le a tha kan thlir thiam ih, a siatnak tete kan hrial thiam ding kha a si ko. Rock hmuahhmuah hi an tha thluh, a siatnak zianghman an um lo, ti cu si loin thil sia le setanlam [Satanic] lawnglawngih hmuh ding khal cu a si lo lala fawn. Asile, mi tam sawnih tha le tluangtlam zetih kan ruah theu mi Country, Pop, tvk. ahhin a siatnak zianghman an um lo tinak maw a si ke? Hipawl lak khalah a siatnak tampi hmuh ding an um ve ko. Pop hrekkhat tla cu Rock-pawl hnak hmanih luar le bese sawn an tampi. Sakhua lam khalah Khristian Rock ben tampi an um ve ko a sisi.
   
         Minung kan nunnakah a mawi le a tha lawnglawng le tluangtlam zawng hlirih feh a theih lo ti hi awnmawimi hmuahhmuah in an rak theithiam thluh. Hi hi khuahlanpi ihsin Beethoven hman hin tuan mahmahin a rak thei zo sawn khi a rak si. A thinhengnak, duhamnak, lungkimlonak, riahsiat ninghannak, tvk. cu a hla thawn a rak phuangsuak, a irhsuaktir. Tu lai leitlun ih tingtang tum thiambik ti ih lar pakhat Rock Guitarist ‘Steve Vai’ khalin Interview ah “Rock awnmawi cu an rak cum vualvo dah, an rak relsiain an sawisel rero dah, asinan mawi le tha sin dingin kan tuah tha zo, thiamnak thawn kan thuam tha zo, awlsam le fiangfai dingin kan rem tha zo, rel ding cun rel cawk a si zik lo,…” a ti. Cun Germany ih Rock Star Scorpions ih Lead Vocalist ‘Klause Meine’ khalin Rock thu thawn pehparin Media pakhatin an suhnak ah “Thil tha lo [evil] tukih an hmuh hi cu a dik lo nasa…” tin a sim ve. -

        Rock pu pakhat Ozzy Osbourne ih a umtudan le cangvaihdan ah “Na satanic tuk deuh a bang…” an ti tikah “Cu vek a si lo, mak dingin ka um hrim menmen a si hi…” a ti. Leitlun Heavy Rock/Metal ben ih hminthang zet pakhat Metallica ih Frontman le Lead Vocalist ‘James Hetfield’ tla a pa rori hi pastor a si ve si khawh, hi tivekih a um ruangah Khristian/Pathian fa a sinak a hlo, kan ti thei ding maw?

Tidai lawnglawng si loin tisa kan in duh can a um, ci lawnglawng si loin hmakphek kan hmeh duh can khal a um, thingpi thlum lawng si loin Coffee kha ruangro kan in duh can tla a um, serthlum hlir si loin serthur kan hiar can khal a um ve. Kan thisen tla a bangaw cio lo, kan ruahdan, kan hmuhdan le pawmdan tla a hmunkhat thei cio lo, mawi le tha kan ti mi le kan duhzawng khal a bangaw hai lo. Cuvekin awnmawi lam khalah mawi le tha kan ti mi le ngai nuam kan ti zawng an bangaw thei lo a si bik ko.

Curuangah a hleicein thangthar nonawn, mino lakah “Rock hla lo cu ka ngai paih lo, ngai nuam ka ti lo, ka di a riam thei lo,…” tvk. ih titu kan tampi ve ti hi a theithiam hrih lo pawlin kan theihthiampi a tul zet ding. Mai hmuhdan le theihdan lawng hi a dikbikah ruat loin a thatnak lam hawiih kan thlirsakawk thiam khal a tul zet.

Ziangkhal va siaw sehla, Rock-pawl cun; “Rock is Rock! Rock Alive! Rock Never Stops! Rock Will Never Die!...” tin an au kumkhua ko ding.

Salai Peter Din

Kiang le Kap (Environment)

    Minung cu mahten um thei kan silo vekin Innhnen, kiang le kap thawn thhentheih mi kan si lo. Caan tampi ah ruahnak thha, thazang in petu an si rualrual in kan tlaksamnak in relsiattu khal an si theu.

     Caa nganthiam U Phey Myint cun “kiang le kap ti mi cu kan nundan in remthhattu kan Darthlalang an si” a ti. Cu ruangah kan kiang le kap ih thil a cangmi thuhlapawl hi dungtun san men a theih lo. Mi zoh mawinak dingah thlalang kan zohawk ringring vekin kan Innhnen, kiang le kap in ziangtin in rel ti hi kan ruat ringring ding mi thil poimawh pakhat a si tiin ka hmu.

    Thalang kan zoh ih kan siatnak kan hmuh tikah hi cu keimah ka si lo tiin kan el aw dah lo. Kan siatnak kha mi zohrem ding in kan remaw sawn a si. Na kiang le kap in na tlaksamnak an lo reltikah ziangtin na let ding, na remawding maw asilole keimah ka si lo tiin na el ding?

Kiang le kap zoh ding kan ti ruangah kan dinpimi thudik pawl kha dungah retin an duhnak lawnglawng thlunding khal a si ve ce lo. Ka ti duh san cu kiang le kap thawn ziangtlukin remten kan um thei ti sawn a si. Kan mawinak ding hrang ah na tlaksamnak hawl hmaisa a tul. Na kiang le kap in ziangtin an lo hmu ih an lo rel?

Salai Van Tual Rawn

THEI UH... “Tlangval, Na fala kha a nemmi thinlung a nei ti kha hngilh hlah.
Fala, na tlangvalpa kha na neihmi thinlung bang a nei ve ti kha thei aw”


           MILAAN  GLOBAL  TRAVELS


                                    VISA            
                             AIR TICKETS
               INTERNATIONAL & DOMISTIC
            RAIL TICKETS
                  Avialable
        Pa Saw Thuan Thang ( Tun Tun)
            Mobile - 9560245515 / 9650456825